Rodziny zastępcze mogą funkcjonować w różnych formach:

1. Rodzina zastępcza spokrewniona — tę funkcję najczęściej pełnią najbliżsi krewni dziecka, zdolni do opieki i wychowania. Zdarza się, że są nimi dziadkowie, wujostwo, a nawet starsze rodzeństwo (pełnoletnie).
2. Rodzina zastępcza niespokrewniona — może nią zostać dowolna osoba, która wyraża chęć opieki nad dzieckiem, z którymi nie wiąże jej żaden stopień pokrewieństwa. Taka osoba otrzymuje status rodziny zastępczej, po odbyciu obowiązkowych badań, szkolenia oraz otrzymaniu zaświadczenia o kwalifikacji do sprawowania pieczy zastępczej.
3. Rodzina zastępcza zawodowa — są to zazwyczaj rodziny niespokrewnione, które z tytułu opieki nad dziećmi otrzymują wynagrodzenie. W przypadku małżeństwa, wynagrodzenie otrzymuje jeden z małżonków. Druga osoba najczęściej zobowiązuje się do świadczenia pomocy w opiece nad dziećmi w ramach wolontariatu.
4. Rodzina zastępcza zawodowa wielodzietna, Rodzinny Dom Dziecka — działa na tych samych zasadach, co rodzina zastępcza zawodowa. Główna różnica polega na tym, że w przypadku rodziny zawodowej wielodzietnej, musi w niej przebywać nie mniej niż troje i nie więcej niż sześcioro dzieci jednocześnie. Wyjątek stanowi sytuacja, gdy do takiej rodziny trafia liczne rodzeństwo lub dzieci są umieszczane na krótki czas.
5. Rodzina zastępcza specjalistyczna — w rodzinie tej przebywają dzieci niedostosowane społecznie, posiadające różnego rodzaju dysfunkcje czy problemy zdrowotne, które kwalifikują je do opieki specjalistycznej. W takiej rodzinie wychowywać się jednocześnie nie powinno więcej niż troje dzieci.
6. Pogotowie opiekuńcze — jest formą rodziny zastępczej, do której trafiają dzieci z interwencji Policji, służb społecznych. Dzieci nie powinny przebywać tam długo, jest to tymczasowa forma opieki, do momentu znalezienia dla nich odpowiedniego miejsca.